Βιογραφικό Σημείωμα Γρηγόρη Πεντζίκη
Ο Γρηγόρης Πεντζίκης (1945-2012) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και έζησε στη Δράμα όπου δίδαξε ως φιλόλογος καθηγητής.
Αν βρισκόταν κανείς στην ανάγκη να περιγράψει τον παθιασμένο δάσκαλο, αυτόν που βγαίνει από τη σχολική τάξη έχοντας χάσει κάθε φορά... σωματικό βάρος, τότε το καλύτερο παράδειγμα που θα μπορούσε να επικαλεστεί είναι ο Γρηγόρης Πεντζίκης. Το πέρασμά του από τις σχολικές τάξεις ήταν μια απίστευτα δημιουργική διαδρομή μέσα από τις γνωστές ανηφορικές στενωπούς που είναι υποχρεωμένος να βαδίσει ο δάσκαλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και μάλιστα ο δάσκαλος των φιλολογικών μαθημάτων. Η διδασκαλία του Πεντζίκη γινόταν με τέτοιο τρόπο, που δεν άφηνε περιθώριο για ενδοιασμούς και αμφισβητήσεις επί της ουσίας. Ακόμη και οι πιο αδιάφοροι για το μάθημα μαθητές του μπορούσαν να αντιληφθούν ότι είχαν απέναντί τους έναν χαρισματικό δάσκαλο που έκανε την ψυχή του κομμάτια για να μεταφέρει στους άλλους όχι γνώσεις à la carte αλλά την εμπειρία της μέθεξης σε μια απολαυστική διαδικασία. Τη διαδικασία που οδηγεί από το σκοτάδι στο φως και δια του φωτός στη βίωση μιας «καταστηματικής ηδονής».
Για τον Γρηγόρη Πεντζίκη η διδασκαλία, και ιδίως βέβαια η διδασκαλία της λογοτεχνίας, ήταν κυριολεκτικά ερωτική πράξη, μέσω της οποίας έδινε και έπαιρνε απόλαυση. Όσοι από τους μαθητές ή τους ακροατές του έκαναν την προσπάθεια που απαιτούσε η συμμετοχή τους στη διαδικασία αυτή όχι μόνο καθηλώνονταν από την άμεση γοητεία της αλλά αποκόμιζαν και την αίσθηση μιας απέραντης ευφορίας, που θα γινόταν πλέον μόνιμος κάτοικος της ψυχής και της μνήμης τους. Γι' αυτό η έλξη που ασκούσε ο Πεντζίκης ως δάσκαλος και ως ομιλητής ήταν εκπληκτική. Όποτε μιλούσε για το κοινό, οι αίθουσες γέμιζαν από ανθρώπους που τον άκουγαν σχεδόν με κατάνυξη και που έφευγαν παίρνοντας μαζί τους όχι μόνο την αίσθηση της συμμετοχής σε μια πανδαισία προφορικού λόγου αλλά και υλικό για παραπέρα σκέψη και γόνιμο προβληματισμό. Όπως ακριβώς όταν βγαίνει κανείς από μια εξαιρετική θεατρική παράσταση και νιώθει ύστερα για καιρό την ανάγκη να ανοίγει συζητήσεις γι' αυτήν, να τη σχολιάζει και να ξαναθυμάται εντυπωσιακές της σκηνές και λεπτομέρειες. Τόσο συναρπαστικός δάσκαλος και ομιλητής ήταν ο Γρηγόρης Πεντζίκης.
Αλλά ο Γρηγόρης Πεντζίκης εκτός από δάσκαλος υπήρξε και ποιητής. Στη δημοσιευμένη ποίησή του –μια ποίηση «υψηλού πυρετού»–, που συνοψίζεται σε δύο όλες κι όλες ποιητικές συλλογές (Ομολογίες και σκηνοθετήματα [ιδιωτ. έκδ. 1981] και Φωνές δύο ή ο ερωτοθάνατος [ιδιωτ. έκδ. 1987]) και μερικές μεμονωμένες δημοσιεύσεις,, εκφράζει με εξαιρετική δύναμη βιώματα μιας όχι και τόσο φιλικής σχέσης με την πραγματικότητα και τη «γλώσσα» της, η οποία, ως φαίνεται, τον ταλαιπώρησε πολύ, τουλάχιστον κατά τα χρόνια της νεανικής και της πρώιμης ανδρικής του ηλικίας. Στη συνέχεια, όταν η σχέση αυτή εξομαλύνθηκε, ο Πεντζίκης σταμάτησε σταδιακά να δημοσιεύει ποίηση. Αυτή του η στάση θα μπορούσε να εκληφθεί ως επιλογή του δρόμου της ποιητικής σιωπής. Δεν ήταν όμως. Γιατί στην πραγματικότητα ο Πεντζίκης δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει ποίηση. Επέλεξε όμως –τουλάχιστον όσον αφορά τον δημόσιο λόγο του– να διοχετεύσει τη ροή της ποιητικής του φλέβας και σε ένα άλλο πεδίο, που του πρόσφερε τη δυνατότητα να συνδυάσει τις ποιητικές με τις διδακτικές ανησυχίες του. Στράφηκε έτσι στη λογοτεχνική κριτική και κατάφερε γρήγορα να αποδείξει ότι η ποίηση και ο κριτικός λόγος μπορούν κάλλιστα να είναι συγκοινωνούντα δοχεία ή ότι ένα λογοτεχνικό κείμενο μπορεί με τη συσσωρευμένη του ενέργεια να «πυροδοτήσει» μια δημιουργική μεταγλώσσα, όχι μόνο –ή όχι τόσο– επεξηγητική ή αξιολογική αλλά, πολύ περισσότερο, αυτοβιογραφική και αποκαλυπτική. Σε τέτοια γλώσσα έχουν γραφτεί όλα τα κριτικά του δοκίμια, και εκείνα που αποτέλεσαν θέματα των κατά καιρούς διαλέξεών του –μερικά από αυτά έχουν συμπεριληφθεί στο βιβλίο του με τίτλο Εκ των υστέρων (ΔΕΚΠΟΤΑ, 2004)– και εκείνα που κυκλοφόρησαν τελικά ως αυτόνομα βιβλία, δηλαδή τα Πάτροκλος Γιατράς. Ένας ποιητικός ήρωας του Νάσου Βαγενά (Σοκόλης, 2005) και, το κύκνειο άσμα του, Το τέλος του μύθου. Οι μικρές εξιστορήσεις του Γιώργου Χειμωνά (Μικρή Άρκτος, 2010), ένα βιβλίο κόσμημα, το οποίο προλογίζει ο Δ. Ν. Μαρωνίτης και το οποίο ήταν μεταξύ των βιβλίων που προκρίθηκαν ως υποψήφια για το βραβείο δοκιμίου του περιοδικού Διαβάζω το 2011.
Ο Γρηγόρης Πεντζίκης έφυγε πρόωρα. Θα μπορούσε ακόμη να προσφέρει πολλά και στους δικούς του και στους φίλους του και στη Δράμα και στη λογοτεχνία και στην κριτική. Η αναχώρησή του, ύστερα από μια σύντομη αλλά οδυνηρή μάχη με την επάρατο, άφησε εμβρόντητους όσους τον γνώρισαν και απαρηγόρητους όσους τον αγαπούσαν. Η απουσία του είναι πραγματικά δύσκολο να γίνει αποδεκτή. Παραμυθία μοναδική το ότι οι φυσικοί και οι πνευματικοί του απόγονοι διαιωνίζουν τη μνήμη και την κληρονομιά του.
«Εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν»...
Χρίστος Π. Φαράκλας
